Ο Τίμαιος είναι ιδιότυπος πλατωνικός διάλογος. Η θεματολογία του τον φέρνει κοντά στους προσωκρατικούς φιλοσόφους: είναι μια διατριβή "περί φύσεως", το μοναδικό έργο του Πλάτωνα με αντικείμενο τον φυσικό κόσμο. Η δομή του είναι εντελώς διαφορετική από τους διάλογους της ωριμότητας: το δραματικό σκηνικό είναι ισχνό, η διαλογική μορφή διατηρείται μόνον στον πρόλογο, τη θέση του Σωκράτη παίρνει ο αστρονόμος και φυσικός φιλόσοφος Τίμαιος, για να περιγράψει σε έναν εκτενή μονόλογο τη δημιουργία του κόσμου· η έκθεση είναι συστηματική, φιλοδοξεί να είναι πλήρης, ομολογεί τις αξιωματικές παραδοχές και τους στόχους της, επιδιώκει τη συνέπεια - ο Τίμαιος περισσότερο θυμίζει αριστοτελική πραγματεία παρά πλατωνικό διάλογο.
Ποια είναι λοιπόν η σχέση του Πλάτωνα με τη φυσική φιλοσοφία; Πως αντιμετωπίζει τους προσωκρατικούς φυσιολόγους και σε ποιο βαθμό προετοιμάζει το κοσμικό σύστημα του μεγάλου μαθητή του; Πως συμβιβάζεται ο Τίμαιος, ένας ύστερος διάλογος, με τη ριζική καταδίκη του αισθητού κόσμου που είναι θεμέλιο της κλασσικής θεωρίας των Ιδεών; Υπάρχει τομή ή συνέχεια στην πλατωνική φιλοσοφία;