To γυμνάσιο έχει παραμελήσει ώς τώρα το αντικείμενο με την απόλυτη προτεραιότητα: τη μητρική γλώσσα. Έτσι όμως του λείπει το φυσικό γόνιμο έδαφος για όλες τις παραπέρα παιδευτικές προσπάθειες. Γιατί μόνο στη βάση μιας αυστηρής καλλιέργειας της γλώσσας δυναμώνει η σωστή αίσθηση για τη μεγαλοσύνη των κλασικών μας.

Οι διαλέξεις του Νίτσε για την παιδεία, γραμμένες το 1872 στη Βασιλεία, είναι τα πιο σημαντικά –και πιο συναρπαστικά– κείμενα της νεότερης θεωρίας για την παιδεία. Σ’ αυτές ο νεαρός, τότε, καθηγητής της κλασικής φιλολογίας θέτει με τον πιο άμεσο και ριζικό τρόπο θεμελιώδη ζητήματα της παιδείας, της γλώσσας, της πνευματικής καλλιέργειας γενικότερα.